Vài Nét Về Văn Hóa Chămpa

Giới Thiệu Về Tác Giả

Tác giả: TS. Nguyễn Thị Hậu

Sơ Lược Lịch Sử Vương Quốc Chămpa

Trong bối cảnh lịch sử của Việt Nam, có ba quốc gia cổ đại đã tồn tại, trong đó miền Bắc là Đại Việt, miền Trung là vương quốc Chămpa, và miền Nam là một phần của vương quốc Phù Nam. Văn minh Chămpa phát triển từ nền văn hóa Sa Huỳnh và được ghi nhận qua các tài liệu khảo cổ học, dân tộc học, và sử học. Các tỉnh ven biển miền Trung, từ Quảng Bình đến Bình Thuận, và khu vực Tây Nguyên được coi là lãnh thổ của vương quốc Chămpa cổ xưa.

Từ thế kỷ IX, vương quốc Chămpa đã được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như Lâm Ấp và Hoàn Vương. Có một truyền thuyết nổi tiếng ghi chép lại sự hình thành của vương quốc này, liên quan đến một người Ấn Độ tên Kaudinay và nữ chúa Soma. Lịch sử yang đa dạng của Chămpa không chỉ được lưu giữ trong văn bản mà còn phản ánh qua các mối quan hệ với các quốc gia lân cận như Trung Quốc, Đại Việt, Khmer, và Java.

Hệ Thống Chính Trị

Vương quốc Chămpa được hình thành theo mô hình "mandala", một liên minh của nhiều tiểu quốc. Mỗi tiểu quốc có tiểu vương được xác định là thủ lĩnh. Địa hình miền Trung với các dãy núi và sông ngòi đã tạo điều kiện cho sự phát triển của các tiểu quốc này.

Tôn Giáo và Văn Hóa

Người Chăm cổ thờ nhiều vị thần, trong đó có Pô Inư Nagar, một biểu tượng trong tín ngưỡng mẫu hệ của Đông Nam Á. Ấn Độ giáo được tiếp nhận từ văn minh Ấn Độ, với thần Shiva là quan trọng nhất trong tôn giáo của người Chăm. Ngoài ra, Phật giáo cũng phát triển mạnh ở đồng Dương thuộc Quảng Nam.

Chứng Tích Của Vương Quốc Chămpa

Nền văn hóa Chămpa không chỉ được thể hiện qua truyền thuyết, mà còn qua nhiều hiện vật di tích và kiến trúc đền tháp. Các di tích nổi bật bao gồm:

• Quảng Nam – Quảng Ngãi: Trung tâm văn hóa vương quốc Chămpa với khu di tích Trà Kiệu và thánh địa Mỹ Sơn – nơi lưu giữ nhiều đền tháp cổ.
• Bình Định: Nơi có nhiều di tích thành cổ và đền tháp, nổi bật với các tháp Bánh Ít và Dương Long.
• Phú Yên – Khánh Hòa: Có tháp Nhạn và thánh địa Pô Nagar, nơi thờ Thiên Yana.
• Ninh Thuận – Bình Thuận: Lưu giữ các di tích từ Hòa Lai đến Pô Klaung Garai.

Kiến Trúc và Nghệ Thuật Chămpa

Người Chăm nổi tiếng với kiến trúc đền tháp, thường được xây dựng theo trục hướng đông, với các đền thờ Ấn Độ giáo, và bên trong thường có bộ linga – yoni biểu trưng cho thần Shiva. Các tác phẩm điêu khắc Chămpa thể hiện tính hiện thực và kỹ thuật cao, mang đậm dấu ấn văn hóa Ấn Độ nhưng cũng hòa quyện các yếu tố bản địa.

Phong Cách Nghệ Thuật

Nghệ thuật Chămpa được phân chia thành nhiều phong cách theo từng giai đoạn:

• Phong Cách Trà Kiệu (thế kỷ VII)
• Phong Cách An Mỹ (đầu thế kỷ VIII)
• Phong Cách Mỹ Sơn E1 (thế kỷ VIII – IX)
• Phong Cách Đồng Dương (nửa cuối thế kỷ IX – đầu thế kỷ X)
• Phong Cách Khương Mỹ (thế kỷ X)
• Phong Cách Chánh Lộ (thế kỷ XI)
• Phong Cách Tháp Mẫm (thế kỷ XII – XIII)
• Phong Cách Pô Klaung Garai (cuối thế kỷ XIV đến đầu thế kỷ XVI)

Kết Luận

Vương quốc Chămpa với nền văn hóa phong phú và đa dạng đã để lại nhiều dấu ấn trong lịch sử và văn minh Đông Nam Á. Những khảo cổ học và nghiên cứu dân tộc học hiện nay đang giúp khôi phục và hiểu rõ hơn về sự phát triển của người Chăm cổ, cũng như sự giao thoa của các nền văn hóa trong khu vực.

Để tìm hiểu thêm về văn hóa Chămpa, bạn có thể tham khảo thêm từ Wikipedia và các trang uy tín khác.

Hãy để lại ý kiến của bạn về các khía cạnh văn hóa và lịch sử của vương quốc Chămpa trong phần bình luận bên dưới!

Nguồn Bài Viết VÀI NÉT VỀ VĂN HÓA CHĂM PA